Bệnh tiểu đường kiêng gì để ổn định chỉ số đường huyết?

  Tham vấn Y khoa: BS. Phạm Khánh Linh

Đối với bệnh nhân tiểu đường, bên cạnh theo dõi đường huyết, điều trị đúng chỉ dẫn, chế độ ăn cũng ảnh hưởng lớn đến hiệu quả kiểm soát bệnh. Đây chính là lý do người bệnh và người nhà bệnh nhân rất quan tâm đến vấn đề: bị tiểu đường kiêng gì. Những thông tin sau đây sẽ giúp người bệnh biết kiêng khem đúng cách để đường huyết ổn định và sống khỏe mạnh.

1. Vì sao người mắc bệnh tiểu đường cần kiêng khem nghiêm ngặt trong chế độ ăn uống?

Bệnh nhân tiểu đường nếu ăn những thực phẩm không phù hợp sẽ dễ khiến lượng đường trong máu sẽ tăng nhanh và khó kiểm soát. Việc kiêng khem đúng cách trong quá trình ăn uống có ý nghĩa:

• Hạn chế làm tăng chỉ số đường huyết sau ăn.
• Giảm gánh nặng lên tuyến tụy.
• Hỗ trợ quá trình điều trị kiểm soát bệnh đạt hiệu quả tối ưu.
• Ngăn ngừa biến chứng do tiểu đường.

2. Mắc bệnh tiểu đường kiêng gì để không tăng đường huyết?

Biết được mắc bệnh tiểu đường kiêng gì sẽ giúp người bệnh chủ động điều chỉnh chế độ ăn uống mỗi ngày. Vì thế, người bệnh nên lưu ý kiêng những yếu tố sau:

2.1. Đường tinh luyện và tinh bột tinh chế

Tinh bột và đường là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể, nhưng cũng là nguyên nhân dễ làm cho đường huyết tăng cao. 

Người mắc bệnh tiểu đường nên hạn chế tối đa đường tinh luyện, bởi loại đường này hấp thu rất nhanh vào máu, làm đường huyết tăng đột ngột. Điển hình cho nhóm này phải kể đến đường nâu, đường trắng, các loại bánh kẹo, kem, chè, nước mía, siro,...

Tinh bột tinh chế cũng khiến đường huyết tăng nhanh sau ăn, nhất là cơm trắng, bánh mì trắng, miến, bún, phở gạo, bánh quy, bánh mì ngọt,... Thay vì ăn nhóm này, người bệnh hãy ưu tiên tinh bột hấp thu chậm như gạo lứt, yến mạch, khoai lang,... và ăn với lượng vừa phải.

2.2. Đồ uống nhiều đường và bia rượu

Nước ngọt có ga, nước trái cây đóng hộp, trà sữa,... đều là thức uống có hàm lượng đường rất cao. Khi uống vào, đường huyết có thể tăng mạnh chỉ sau vài phút.

Bên cạnh đó, bia rượu cũng là nhóm cần có trong danh sách bệnh tiểu đường kiêng gì vì đây là thức uống dễ gây tăng đường huyết sau khi uống hoặc hạ đường huyết đột ngột nếu uống khi đói. Uống rượu bia thường xuyên còn làm giảm hiệu quả của thuốc điều trị tiểu đường và gây tổn thương gan, tăng nguy cơ biến chứng tiểu đường. 

2.3. Chất béo 

Chất béo không trực tiếp làm tăng đường huyết nhưng ảnh hưởng gián tiếp đến khả năng kiểm soát đường huyết và làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch. Người bệnh tiểu đường nên kiêng chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa trong mỡ động vật, da gà, da vịt, thịt mỡ, nội tạng, đồ ăn nhiều dầu mỡ,... Tiêu thụ những thực phẩm này không chỉ làm tăng cholesterol mà còn khiến cơ thể kháng insulin nghiêm trọng hơn.

2.4. Thực phẩm chế biến sẵn và đồ hộp

Thực phẩm chế biến sẵn thường chứa nhiều muối, đường và chất bảo quản, không có lợi cho người bệnh tiểu đường. Vì thế, người bệnh nên kiêng:

• Thịt nguội, xúc xích, lạp xưởng: Là thực phẩm chế biến sẵn có thể làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch và ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát đường huyết.
• Đồ hộp và thức ăn nhanh như cá hộp, pate, mì hộp,...: Chứa lượng muối và chất béo cao, không phù hợp với chế độ ăn của người bị tiểu đường.

2.5. Trái cây giàu đường

Trái cây tuy cung cấp nhiều dưỡng chất tốt với sức khỏe, nhưng không phải loại nào cũng phù hợp để sử dụng cho người bị tiểu đường. Nếu đang quan tâm tìm hiểu bị tiểu đường kiêng gì thì người bệnh nên ăn ít hoặc tránh ăn các loại trái cây nhiều đường như xoài chín, mít, sầu riêng, vải, nhãn, chuối chín kỹ,... 

Ăn quá nhiều các loại quả này có thể khiến đường huyết tăng nhanh, đặc biệt là ăn lúc đói.

2.6. Một số thói quen xấu

Ngoài việc kiêng một số loại thực phẩm, người bị tiểu đường cũng nên tránh các thói quen ảnh hưởng rất lớn đến việc kiểm soát đường huyết như:

• Ăn quá no hoặc bỏ bữa: Ăn quá no khiến đường huyết tăng vọt, bỏ bữa lại dễ gây hạ đường huyết, đặc biệt là với người đang dùng thuốc hoặc insulin.
• Ăn khuya: Ăn khuya khiến đường huyết tăng vào ban đêm, gây rối loạn giấc ngủ và làm đường huyết buổi sáng tăng cao hơn. Đây là thói quen người mắc bệnh tiểu đường nên tránh.
• Chỉ kiêng đường mà bỏ qua chất béo và muối: Kiểm soát tiểu đường cần có sự cân bằng cả đường, tinh bột, chất béo và muối, không nên chỉ tập trung kiêng khem vào một yếu tố.
• Ít vận động: Là nguyên nhân khiến cơ thể giảm khả năng sử dụng glucose, làm đường huyết luôn ở mức khó kiểm soát. Người bệnh nên duy trì đi bộ 30 phút/ngày hoặc tập yoga, đạp xe, bơi lội,... đều đặn tối thiểu 5 buổi/tuần.
• Làm việc căng thẳng: Căng thẳng khiến cơ thể tiết hormone gây tăng đường huyết. Vì thế, người bệnh cần giữ tinh thần thoải mái, giảm áp lực công việc, ngủ đủ giấc để tránh ảnh hưởng đến quá trình điều trị bệnh.

3. Những điều nên tránh trong quá trình thực hiện kiêng khem ở bệnh nhân tiểu đường

Nhiều người do hiểu sai về việc mắc bệnh tiểu đường kiêng gì nên kiêng khem quá mức, điển hình như: 

• Kiêng hoàn toàn tinh bột.
• Không dám ăn trái cây.
• Chỉ ăn rau và thịt nạc.
• Tự ý bỏ thuốc vì sợ tăng đường huyết.

Chính sự kiêng khem này là nguyên nhân khiến cơ thể suy nhược, hạ đường huyết và làm bệnh khó kiểm soát hơn.

Để kiểm soát bệnh hiệu quả, người bị tiểu đường nên thực hiện đúng nguyên tắc sau:

• Ăn đúng giờ vào mỗi bữa ăn hàng ngày, chia nhỏ bữa ăn.
• Ưu tiên nhóm thực phẩm giàu chất xơ.
• Giảm tinh bột tinh chế, tăng ngũ cốc nguyên hạt.
• Uống đủ nước, hạn chế nước ngọt.
• Kết hợp ăn uống với vận động nhẹ nhàng và duy trì hàng ngày.

Hiểu đúng về vấn đề bị bệnh tiểu đường kiêng gì sẽ giúp bệnh nhân thực hiện kiêng khem đúng cách, vừa kiểm soát đường huyết vừa tránh ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Khi biết kiêng đúng cách, kết hợp ăn uống khoa học, vận động đều đặn và tuân thủ điều trị, người bệnh sẽ yên tâm kiểm soát bệnh.